MESLEK LĠSESĠNDE ÇALIġAN ÖĞRETMENLERĠN MESLEKLERĠNDEN BEKLENTĠLERĠ VE MESLEKĠ TÜKENMĠġLĠK ALGILARI: BĠR KARMA YÖNTEM ARAġTIRMASI

Abstract

Mesleğini icra eden her insan yaptığı iĢ ile ilgili bazı beklentilere girer. Bu beklentiler yeterince gerçekleĢmez ise mesleki sıkıntılar ortaya çıkar. Bu da mesleki tükenmiĢlik düzeyini etkiler. Toplumun geliĢmesine katkıda bulunan öğretmenlik mesleği de bütün geliĢmelerden olumlu ya da olumsuz etkilenmeye açık bir meslektir. Ülkemizin kalkınması için önemli role sahip olan meslek liseleri, öğretmenlerin çalıĢtığı ortamlar arasında önemli bir yer kaplamaktadır. Bu araĢtırmada da meslek lisesinde görev yapan öğretmenlerin mesleki tükenmiĢlik algıları ve meslekten beklentileri araĢtırılmıĢtır. AraĢtırmanın evreni Tekirdağ il merkezindeki resmi mesleki ve teknik anadolu lisesinde çalıĢan öğretmenlerdir. Örneklem için evrenin tamamına ulaĢılmaya çalıĢılmıĢtır (%80). AraĢtırma bir karma yöntem araĢtırmasıdır ve karma yöntem modellerinden açıklayıcı sıralı tasarım deseni kullanılmıĢtır. Nicel veriler toplanırken 11 maddelik kiĢisel bilgi formu ve 22 maddelik Maslach TükenmiĢlik Ölçeği Eğitimci Formu kullanılmıĢtır. Nitel veriler için ise uzman görüĢü alınarak hazırlanan 10 sorudan oluĢan yarı yapılandırılmıĢ görüĢme formu kullanılmıĢtır. Ayrıca ölçek sorularıyla beraber öğretmenlerden “Meslek lisesinde öğretmen olmak……..benzer, çünkü……” ve “Öğretmenlerin okulda en çok kurduğu cümleler nelerdir?” Ģeklindeki iki açık uçlu soruyu da cevaplamaları istenmiĢtir. AraĢtırmaya 145 kadın ve 105 erkek toplam 250 kiĢi katılmıĢtır. KiĢisel bilgi formundaki süreksiz değiĢkenler için T testi ve Mann Whitney U testi, sürekli değiĢkenler için ise korelasyon analizi kullanılmıĢtır. Nicel veri analizleri sonucunda mesleki tükenmiĢliği düĢük ve yüksek olanlar arasından gönüllülüğe dayanarak 16 öğretmen ile görüĢme yapılmıĢtır. Nitel verilerin analizi içerik analizi ile analiz edilmiĢtir. Nicel veri analizleri sonucunda mesleki tükenmiĢlik ve duygusal tükenme, duyarsızlaĢma, kiĢisel baĢarısızlık alt boyutlarının cinsiyet, vi medeni durumu, branĢ türüne göre anlamlı bir fark göstermediği bulunmuĢtur. Kadro durumu değiĢkenin sadece duyarsızlaĢma alt boyutu ile anlamlı fark bulunmuĢtur. Eğitim düzeyi, yaĢ, hizmet yılı, görev süresi değiĢkenlerinin mesleki tükenmiĢlik ile negatif yönlü zayıf bir iliĢkisi olduğu ama bu iliĢkinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı görülmüĢtür. Haftalık ders saati ile pozitif yönlü çok zayıf bir iliĢkisi vardır ancak bu iliĢki istatistiksel olarak anlamlı değildir. Hizmet yılı ve okuldaki çalıĢma süresinin kiĢisel baĢarısızlık alt boyutunda negatif yönlü anlamlı bir iliĢkisi vardır. Sınıftaki ortalama öğrenci sayısı ile mesleki tükenmiĢlik, duygusal tükenmiĢlik alt boyutu ve duyarsızlaĢma alt boyutu ile pozitif yönlü zayıf ve istatistiksel olarak anlamlı iliĢki vardır. Nitel verilerin analizinde ise öğretmenlerin en çok sorun yaĢadığı konular ise meslek lisesine gelen öğrencinin akademik yetersizliği, öğrencinin davranıĢ problemleri, kültür derslerinin öğrenciler tarafından önemsenmemesi, okullardaki malzeme yetersizliği, meslek öğretmenlerin iĢ yükü, nöbet, ücretin yetersiz olması, okul yönetiminin olumsuz tutumu, kurum kültürünün zayıflığı, toplumun öğretmene bakıĢ açısının olumsuz olması görülmüĢtür. Ayrıca öğretmenlerinin duygusal tükenmiĢliği yüksek çıkmıĢ olsa da mesleği bırakmayı düĢünmedikleri sonucuna varılmıştır.