Abstract:
Stadyumlar antik çağlardan itibaren insanların ilgisini çeken spor yapılarından
olmuştur. Kimi zaman tanrılara tapınmak için yapılan spor müsabakalarına ev
sahipliği yaparken, kimi zaman da gladyatör ve kölelerin özgürlüklerini elde etmek
için dövüştürüldüğü mekanlar olarak varlık göstermiştir. Antik dönemlerden
günümüze kadar gelen stadyumlarda form olarak benzerlikler bulunmakla birlikte
günümüzde tasarım ve işlev olarak farklılaşmıştır. Günümüzdeki stadyumların
temellerinin 19. Yüzyılda atıldığı görülmektedir. 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın ortalarına
kadar, inşa edilen futbol stadyumlarının geleneksel yapım teknikleri ile üstü açık inşa
edildiği ve izleyici konforunun çok fazla göz önüne alınmadığı görülmektedir.
1980’li yılların başında tüm dünyada görülmeye başlayan küreselleşme hareketi ile
spora ait değerler değişmeye başlamıştır. Futbolun kârlı bir ekonomi alanı haline
gelmiş olması ile stadyum yapılarındaki mekânsal değişim ihtiyacı, stadyumların
mimari biçimlenmesini ve örtü sistemlerini de etkilemiştir.
Bu tezde amaç; 2000 yılı sonrası inşa edilen yeni stadyum yapılarının “yenilikçi örtü
sistemlerinin”, biçimsel ve işlevsel özellikleri ile malzeme ve yapım sistemlerini
incelemek, günümüz mimarlığına ve kent kimliğine etkilerini tartışmaktır. Tez
konusuna bağlı olarak araştırma soruları; yeni “teknolojik yapım sistemleri” ve “yeni
malzemeler” 21. Yüzyıl stadyumlarının mimari tasarımını etkilemiş midir? Etkilemiş
ise yeni örtü sistemleri kullanıcılar üzerinde “mekânsal etki kalitesini” artmış mıdır?
Stadyumlar yeni örtü sistemleri ile 21.yy’da yeni bir vizyon kazanmış mıdır ve
kentin sosyo-ekonomik yapısına katkıda bulunmakta mıdır? şeklinde olmuştur.
Tez çalışmada öncelikle literatür araştırması ile örtü sistemlerindeki “yeni
tasarım özellikleri” tespit edilmiştir. Bu özellikler tezin örneklem binalarının analiz
vi
edilmesinde “tasarım kriterleri” olarak kabul edilmiştir. Farklı ülkelerden seçilen 6
adet örnek stadyum yapısının örtü sistemi tespit edilen tasarım kriterleri ile analiz
edilmiştir. Elde edilen bulgular sonucunda; altı stadyum yapısının da tasarım
kriterlerini büyük ölçüde yansıttığı görülmüştür. Günümüz ve sonrası için önemli
olan bu kriterler, stadyumlarının örtü sisteminin nasıl tasarlanması gerektiği
konusundaki yeni yaklaşımları ortaya koyduğu görülmüştür.