Abstract:
Bir bölgede binalar, nasıl tasarlandığına göre depremlerden etkilenmektedir. Son
zamanlarda Türkiye’de yaşanan depremlerde binaların nasıl etkilendiği görülmüştür.
Yapının dış etkiler altındaki olası davranışı doğru kestirilebilmelidir. Bir bölgede
deprem meydana geldiğinde bazı binalar yıkılır, bazıları kısmen hasar görür ve bazıları
hiç etkilenmez. Bu da bizi deprem anında neden bazı binaların yıkıldığını ve
bazılarının hiç etkilenmediğini düşünmeye sevk eder. Bazı binalar mimari
gereksinimler nedeniyle uygun mühendislik koşullarını dikkate alınmadan
tasarlanmaktadır. Bina tasarımı düzgün şekilde ve mühendislik koşullarına uygun
olmadığı sürece bu binanın taşıyıcı sistemi, yapıya gelen yatay yükleri (deprem
yükleri) düzgün şekilde dağıtamayacaktır. Bu yüzden taşıyıcı sistemde çekme
düzensizliği veya burulma düzensizliği oluşabilir. Binalarda rijitlik merkezi (RM) ile
kütle merkezi (KM) çakışmaması sonucu, deprem kuvveti kütle merkezine etkidiği
için yapıda burulma meydana gelir. Betonarme binalarda çekme düzensizliği, yapının
belirli bir kattan itibaren yukarıya doğru yapı kat plan alanının belirli bir oranda
azalmasıdır. Ayrıca bina yüksekliğince plan boyutlarındaki ani değişim nedeniyle,
rijitlik ve kütle düzensizlikleri ile karşılaşılmakta, bu durum ise çekme düzensizliği
bulunan binaların deprem davranışlarını oldukça karmaşık bir hale getirmektedir.
Bu çalışmada betonarme yapılarda çekme düzensizliği ve burulma düzensizliği
oluşmasının nedenleri ve davranışlarını incelenmiştir. Betonarme yapıların davranışı
deprem yükü, zati yük ve hareketli yük etkisi altında incelenmiştir. Ayrıca; çekme
oranı, çekme kat seviye oranı, kat sayısı ve düşey eksen etrafındaki simetri durumu
(simetrik, asimetrik) parametrelerine bağlı olarak, betonarme binalar üzerinde deprem
esnasında çekme düzensizliğinin etkisi incelenmiştir. Deprem sırasında taşıyıcı
iv
sistemin elemanlarının (kiriş ve kolon) davranışı incelenerek taşıyıcı sistemde
meydana gelen eksenel kuvvet, kesme kuvveti, eğilme moment ve göreli kat
ötelemesinin, mod birleştirme yönetimi ile Sap2000 programında değerleri ve
diyagramları bulunmuştur. Eksenel kuvvet, kesme kuvveti, eğilme moment ve göreli
kat ötelenmesi değerleri, karşılaştırmalı olarak grafiklerde sunulmuştur. Ayrıca çekme
düzensizliği durumunun binaların burulma davranışı üzerindeki etkisi de
incelenmiştir.
