Abstract:
Ailenin toplumların temelini oluĢturduğu evrensel düzeyde kabul edilmiĢ bir
gerçektir. Bu sebeple dünya üzerindeki bütün toplumlar, aile kurumunun
baĢlangıcından sona ermesine kadar olan süreci içeren birtakım düzenlemelere
ihtiyaç duymuĢlardır. Ġhtiyaç duyulan bu düzenlemeler açısından, günümüz modern
hukuk sistemlerinde, eĢlerin hayatta olması ve evliliğin butlanı sebeplerinin söz
konusu olmaması hâlinde yargıç kararıyla evlilik birliğinin sonlandırılmasını
sağlayan boĢanma ayrı bir önem arz etmektedir. Türk Hukuk Sisteminde de kanun
koyucu, aile ve boĢanma kurumuna verilen önem gereği bu iki kurumu belirli bir
sistematik içerisinde ele almıĢtır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu‟nun ikinci kitabı Aile Hukuku‟na ayrılmıĢtır.
Birinci kısımda evlilik hukuku düzenlenmiĢ ve bu kısımda evlenme (TMK m. 118-
160), boĢanma (TMK m. 161-184), evliliğin genel hükümleri (TMK m. 185-201),
eĢler arasındaki mal rejimleri (TMK m. 202-281) olarak dört bölüme yer verilmiĢtir.
TMK m. 166/3‟teki anlaĢmalı boĢanmaya iliĢkin düzenlemeye göre, evliliğin en az
bir yıl sürmüĢ olması koĢuluyla eĢler boĢanmak için birlikte mahkemeye
baĢvururlarsa ya da bir eĢin açtığı boĢanma davasını diğeri kabul ederse evlilik
birliğinin temelinden sarsılmıĢ olduğu karine olarak kabul edilmektedir. Hâl
böyleyken hâkimin yapması gereken, tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe
açıklandığına kanaat getirmek ve boĢanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu
hususunda taraflarca kabul edilecek anlaĢmayı -uygulamada sık kullanılan Ģekliyle
anlaĢmalı boĢanma protokolünü- uygun bulmaktır. AnlaĢmalı boĢanmada taraflar
birçok hususu anlaĢma konusu yapabilmektedirler. Maddi ve manevi tazminat, mal
rejiminin tasfiyesi, yoksulluk nafakası, iĢtirak nafakası, ortak çocuk olması hâlinde
velâyet hakkının ne Ģekilde düzenleneceği, yine ortak çocuk olması hâlinde velâyet
viii
hakkı kendisine bırakılmamıĢ olan diğer eĢin çocukla kiĢisel iliĢkinin ne Ģekilde
kurulacağı, kadın için soyadının değiĢip değiĢmeyeceği gibi boĢanmayla ortaya çıkan
yenilik doğuran sonuçların tamamı anlaĢma konusu yapılabilmektedir. Ancak hâkim,
tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaĢmada gerekli
gördüğü değiĢiklikleri yapabilecektir. Bu değiĢikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde
boĢanma yönünde hüküm tesis edilecektir. Bu açıdan anlaĢmalı boĢanma hâlinin,
uzun ve taraflar açısından yıpratıcı süren çekiĢmeli boĢanma davalarına nazaran,
tarafların kısa sürede daha az hasarla istedikleri sonuca varmalarını sağlayan bir yol
olduğu söylenebilecektir. Aynı zamanda anlaĢmalı boĢanmayla taraflar arasında
çeĢitli Ģekillerde oluĢması muhtemel husumet geleceğe etkili olarak ortadan
kaldırılmakta, bu yönüyle taraflar arasındaki barıĢa ve dolayısıyla kolektif barıĢa
hizmet edilmektedir.