TEK KİŞİLİK KADIN OYUNLARINDA ARKETİPLER KAHRAMANIN SONSUZ YOLCULUĞU VE HİKAYE ANLATMA SANATI

Abstract

Türkiye de son yıllarda tek kiĢilik kadın oyunlarında artıĢ gözlemlenmektedir. Özellikle tiyatroda erkek egemenliğinin yoğun olduğu uzun bir dönemin ardından kadınlar tek kiĢilik oyunlarla sahnelerde hikayelerini anlatmaya baĢladılar. Kadınların sahnede kendi dünyasını, varoluĢ mücadelesini, ataerkil yapı içinde yaĢadığı sorunları ve maruz kaldığı Ģiddeti anlatması ve bu hikayelerin gün geçtikçe artması, kadının erkek egemen düzen içinde kendi yolculuğu ile diĢil doğasında oluĢan bir uyanıĢın tiyatrodaki yansımasıdır. Ġnsan, sözün gücüyle kendi yaĢamını var etmiĢ, kolektif dünya düzeninden, toplumsal yaĢamın oluĢumdan ve bireysel bilince kadar yaĢamsal tüm yapı taĢlarını, kurallarını, kurduğu medeniyetlerin anlayıĢıyla oluĢturmuĢ bir varlıktır. ÇalıĢmamızda; insanlık tarihi boyunca kadına dair anlatılan hikayelerin ve mitlerin günümüz oyunlarındaki kadın karakterlere yansıması incelendi. Kolektif hikayelerin köklerinde oluĢmuĢ ataerkil yapının sözlü kültür üzerindeki baskısı, kadını bitmeyen bir varoluĢ mücadelesine sürüklemiĢ, baskılamıĢ, Ģiddet ile ötekileĢtirmiĢtir. Tüm bunlar kadının yaĢamsal haklarını sekteye uğratmıĢ ve sorunu tarih boyu büyüterek günümüze kadar taĢımıĢtır. Bu da kolektiften bireysel yaĢama kadar ataerkil anlayıĢta söylenmiĢ sözün gücünün, yaĢamın pek çok alanında kadının konumuna olumsuz Ģekilde etki ettiğini kanıtlamaktadır. Kadınların yaĢam yolculukları erkeklerinkine göre farklı bir mitolojiye sahiptir. Fakat bu farklılık kadının doğası getirdiği bir özelliktir. Dünya düzeni içinde bu cinsiyet farklılıkları ataerkil anlayıĢ egemenliğinde cinsiyetçi bir ayrım ile baskı ve Ģiddete dönüĢmüĢtür. BaĢarı, mutluluk, güç üzerine kurulmuĢ dünyada kadın ötekileĢtirilip, ikinci planda tutulup, baskılanmıĢtır. Bahsedilen bu dünya algısı kadını ait olmadığı bir yolculuğa sokmuĢ ve kendine karĢı kazanamayacağı bir savaĢa sürüklemiĢtir. Çünkü kadın bu yolculuğu erkek kahramanın yolu üzerinden vermeye mahkum bırakılmıĢtır. Kadın bu kısır döngü içinde, doğasına aykırı bir anlayıĢla kim olduğunu inkar noktasına vi kadar gelmektedir. Kadınlara ve diĢil değerlere karĢı var olan önyargıların aslında kadının yetersizliğinden değil ataerkil düzen hakimiyetinde olan kolektif bilinçte oluĢmuĢ yanlıĢ algılardan kaynaklandığı görülmektedir. Kadınlar hala sözlü kültürle birlikte insanlık tarihinde oluĢan bu yanlıĢ algının etkilerini yaĢamaktadır. Tek kiĢilik kadın oyunlarındaki hikayelerin derin katmanlı yapısını incelemek için, sözlü kültürde hikayenin kökenlerine, kadın mitlerine, kadın kahramanın yolculuğunda yaĢadığı sürece odaklanmak amacıyla çalıĢmamızı detaylandırdık. Oyunların hikayelerinin kökenlerini daha iyi analiz edip, evvelden günümüze gelen kolektif bağlantıları ve sözlü kültürün izlerinin kadın oyunlarına yansımasını bulabilmek için çalıĢtık. Oyunları analiz ederken; ataerkil kültür içinde kadının dünyadaki yolculuğunda yaĢadığı süreci kolektiften bireysele incelemek için Carl Gustav Jung‟un kolektif bilinçdıĢı ve arketip kavramlarını, sözün doğuĢunun kökenlerini anlayabilmek için de hikaye anlatma sanatını, kadın mitlerini ve kahramanın sonsuz yolculuğu kuramını kullandık. Seçilen tek kiĢilik kadın oyunları bu yöntemlerle analiz edildi. Her yolculuk gibi kadın kahraman da aĢması gereken bu yolda çetin bir süreçten geçmektedir. Hatta bu çetin yolculuk eril aklın, değerlerinin ön planda olduğu dünya düzeni tarafından desteklenmemekte ve sabote edilmektedir. Tüm bunlara rağmen kadın günümüzde kendi yolculuğuna çıkabilme cesareti göstererek hikayesini, kendi özgün sesiyle anlatmak için tiyatro sahnesinde yerini almıĢtır. ĠĢte bu sessiz kalmamak için atılmıĢ büyük, dönüĢtürücü, cesur bir adımdır. Ancak insanlık tarihinden bugüne kadar kadına dair yapılan her çalıĢma çok ağır ilerlemiĢ ve eril düzen tarafından desteklenmediği için de süreç uzamıĢtır. 21. yüzyıla girdiğimiz bu dönemde çoktan halletmemiz gereken kadın sorunları hala devam etmektedir. Bunun temelini eril düzen anlayıĢındaki yaĢam konforu oluĢtururken, diğer bir önemli nokta da kadınların kendi içsel yolculuklarına çıkma cesareti bulamamalarıdır. Her kadın kendinden sonra gelecek kadına, çocuğuna, ve dünyada arkadaĢ olduğu diğer kadınlara bu cesur eylemsel hareketleri borçludur. Bunun içinde bizler sahnelere kadına dair hikayeleri taĢıyarak, tezlerimizi kadına dair alanlarda yaparak, içimizdeki diĢil yarayı iyileĢtirebilmek adına kendi yolumuzu yürümeye baĢlayabiliriz.