Son yıllarda herkesin hayat standardına etki eden stres, özellikle yoğun iş
temposu içerisinde çalışan bireylerin yaşadıkları ve sadece iş yaşamlarına
değil bütün yaşamlarını kapsayan bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.
Özellikle ekonomik koşulların zorladığı dönemlerde bireyler yaşamlarını
sürdürmek için çalışmak ve kazanmak zorundadırlar. Bu zorlayıcı durum
işyerinde yaşanan stres ile de birleşince kişinin işinden ve yaşamından
aldığı doyum seviyesi etkilenmektedir. Stres, sadece işyerindeki koşullar
veya uygulamaların bireye olan etkilerinden değil aynı zamanda bireyin
dış çevresinden ya da bireyin kendi içyapısından kaynaklanıyor olabilir.
Bu çalışmada beyaz yakalı işçilerde iş stresinin iş ve yaşam doyumuna
etkilerini incelemek amaçlanmıştır. Araştırma kapsamında olan örneklem
grubunun iş yaşamındaki zorlukların iş ve yaşam doyumu üzerine etkileri,
alt boyutları ile beraber; cinsiyet, medeni hal, çalışma süreleri, çocuk sahibi
olma durumları ve yaşları gibi değişkenlerle olan ilişkileri istatistiksel
olarak incelenmiştir. Bu değişkenler ile işyerinde yaşanan iş stresi ile iş ve
yaşam doyumu arasındaki ilişkinin ayrıntılı olarak anlaşılmasına katkısı
olabileceği umulmaktadır. Bu bölümde araştırmaya ilişkin sonuçlara ve
konu hakkındaki önerilere yer verilmiştir.
İş stresine bağlı olarak ortaya çıkan iş ve yaşam doyumu bireyin cinsiyeti,
yaşı, medeni hali, işyerinde çalışma süresi gibi birçok değişkenden
etkilenmektedir. İş stresinin iş ve yaşam doyumuna etkilerinin bu
değişkenler açısından incelenmesi amacıyla yapılan araştırma sonucunda
ortaya çıkan bulguları şu şekilde sıralayabiliriz.
Araştırmaya katılan beyaz yakalı işçilerin iş yaşamlarında yaşamış
oldukları zorlukların iş stresine etkilerinin alt boyutları ile cinsiyetleri
arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı saptanmıştır (p>0,05).
1
İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
2 İstanbul Aydın Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sosyal Hizmet Bölümü,
[email protected]
Beyaz Yakalı İşçilerde İş Stresinin İş ve Yaşam Doyumuna Etkisi
312
Araştırmaya katılan grubun iş yaşamlarında yaşamış oldukları zorlukların
iş stresine etkilerinin alt boyutları ile medeni halleri arasında istatistiksel
olarak anlamlı bir fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0,05). Araştırmaya
katılan bireylerin iş yaşamlarında yaşamış oldukları zorlukların iş stresi
üzerine etkilerinin alt boyutları ile çalışma süreleri arasında istatistiksel
olarak anlamlı bir fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0,05). Araştırmaya
katılan grubun iş yaşamlarında yaşamış oldukları zorlukların iş stresine
etkilerinin alt boyutları ile çocuk sahibi olmaları arasında istatistiksel
olarak anlamlı bir fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0,05). Araştırmaya
katılan grubun iş yaşamlarında yaşamış oldukları zorlukların iş stresine
etkilerinin alt boyutları ile yaşları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir
fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0,05).
Araştırmaya katılan bireylerin iş yaşamındaki zorlukların yaşam doyumu
üzerine etkisinin alt boyutları ile cinsiyet arasındaki ilişki incelendiğinde,
cinsiyet ile yaşam doyumuna yönelik ifadeler arasında istatistiksel olarak
anlamlı bir farklılık olmadığı tespit edilmiştir. Araştırmaya katılanların
iş yaşamındaki zorlukların yaşam doyumu üzerine etkisinin alt boyutları
ile medeni halleri arasındaki ilişki incelendiğinde, medeni hal ile yaşam
doyumu arasında sadece, “Yaşam koşullarım çok iyi” ifadesinde istatistiksel
olarak anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir (p<0,05). Katılımcıların iş
yaşamındaki zorlukların yaşam doyumu üzerine etkisinin alt boyutları
ile çalışma süreleri arasındaki ilişki incelendiğinde, çalışma süreleri ile
yaşam doyumu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit
edilememiştir (p>0,05). Araştırmaya katılan bireylerin iş yaşamındaki
zorlukların yaşam doyumu üzerine etkisinin alt boyutları ile çocuk
sahibi olmaları arasındaki ilişkiye göre çocuk sahibi olmaları istatistiksel
olarak anlamlı bir farklılık tespit edilememiştir (p>0,05). Katılımcıları iş
yaşamındaki zorlukların yaşam doyumu üzerine etkisinin alt boyutları
ile yaşları arasındaki ilişki incelendiğinde; “Yaşamım birçok yönüyle
ideallerime yakın”, “Yaşam koşullarım çok iyi”, ifadelerinde istatistiksel
olarak anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir (p<0,05). Bu sonuca göre
iş yaşamındaki zorluklar ile yaşam doyumu arasında cinsiyet, çalışma
süresi ve çocuk sahibi olmalarıyla yaşam doyumlarının arasında bir ilişki
olmadığı, yaşam doyumları ile yaşları arasında bir ilişki olduğu sonucuna
varılmıştır.
Şule YILDIZ, Prof. Dr. Uğur TEKIN
Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı - 2017 (311-315) 313
Karabacak (2013), İş-Aile çatışmasının iş ve yaşam doyumuna etkilerinin
iş stresi ve algılanan sosyal destek açısından incelenmesi amacıyla otel
personelleri üzerine yapmış olduğu çalışmada bizim çalışmamıza benzer
şekilde yaş değişkeni ile yaşam doyumu arasında anlamlı bir fark tespit
etmiştir. Karabacak’ın çalışmasında incelediği çalışma hayatında geçen
süre değişkeni ile yaşam doyumu arasındaki ilişki arasında istatistiksel
açıdan anlamlı fark olmadığını tespit etmiştir. Karabacak’ın bu verisi de
bizim çalışmamızı destekler niteliktedir. Karabacak çalışma süresi ile
yaşam doyumu arasında anlamlı bir fark olmadığını tespit etmiştir.
Araştırmaya katılan bireylerin iş yaşamındaki zorlukların iş doyumu
üzerine etkisinin alt boyutları ile cinsiyet arasındaki ilişkinin t testi
sonuçları incelendiğinde, yaşam doyumu ve cinsiyet arasında istatistiksel
olarak anlamlı bir farklılığın bulunmadığı tespit edilmiştir (p>0,05).
Katılımcıların iş yaşamındaki zorlukların iş doyumu üzerine etkisinin
alt boyutları ile medeni halleri arasındaki ilişki incelendiğinde, yaşam
doyumu ve medeni hal değişkeni arasında istatistiksel olarak anlamlı bir
farklılığın olmadığı görülmüştür (p>0,05). Katılımcıların iş yaşamındaki
zorlukların iş doyumu üzerine etkisinin alt boyutları ile çalışma süreleri
arasındaki ilişki incelendiğinde, yaşam doyumu ve çalışma süreleri arasında
“Amirimin karar vermedeki yeteneği bakımından”, “Amirimin emrindeki
kişileri idare tarzı bakımından”, “Kendi yeteneklerimi kullanarak bir
şeyler yapabilme şansımın olması bakımından”, “İşimi yaparken kendi
yeteneklerimi kullanabilme şansını bana sağlaması bakımından”, “Çalışma
arkadaşlarımın birbirleri ile anlaşmaları bakımından” ifadelerinde
istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir (p<0,05).
Katılımcıların iş yaşamındaki zorlukların iş doyumu üzerine etkisinin
alt boyutları ile çocuk sahibi olmaları arasındaki ilişki incelendiğinde, iş
doyumu ve çocuk sahibi olmaları değişkeni arasında “Tek başına çalışma
olanağının olması bakımından” ifadesinde istatistiksel olarak anlamlı
bir farklılığın bulunduğu tespit edilmiştir (p<0,05). Katılımcıların iş
yaşamındaki zorlukların iş doyumu üzerine etkisinin alt boyutları ile yaşları
arasındaki ilişki incelendiğinde, iş doyumu ve yaşları arasında istatistiksel
olarak anlamlı bir farklılığın bulunmadığı tespit edilmiştir (p<0,05). Bu
verilere göre katılımcıların iş yaşamındaki zorlukların iş doyumuna olan
etkisinde cinsiyet, medeni hal, çocuk sahibi olmaları ve yaşları bakımından
istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı, buna karşılık aynı konuda
Beyaz Yakalı İşçilerde İş Stresinin İş ve Yaşam Doyumuna Etkisi
314
katılımcıların yaşam doyumları ile çalışma süreleri arasında anlamlı bir
ilişkinin olduğu sonucuna varılmıştır.
Özkaya ve ark (2008), stres düzeylerinin çalışanların iş doyumu üzerine
etkisini araştırmak amacıyla yaptıkları çalışmada bizim çalışmamıza
benzer şekilde iş doyumu ve cinsiyet arasında bir ilişki olmadığını tespit
etmişlerdir.
Denizli (2014), iş stres yönetimi, psikolojik iyilik halinin ve iş doyumunun
geliştirilmesinde sportif faaliyetlerin kullanılması isimli çalışmasında
bizim çalışmamıza benzer şekilde iş stresi ile iş doyumu arasında anlamlı
bir ilişkinin olmadığını tespit etmiştir.
Hatipoğlu (2013), hekimlerde empati, iş doyumu ve iş stres düzeyleri
arasındaki ilişkiyi araştırdığı çalışmasında iş stresi ve iş doyumu arasında
ters yönlü bir ilişki tespit etmiştir. Hatipoğlu’na göre yüksek iş stresi düşük
iş doyumunu getirmektedir.