Eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin kendilerini geliştirmeleri
ve diğer öğretmenlerle ilişkilerinin gelişmesine yardımcı olma
noktasında okul yöneticilerinin rolü oldukça önemlidir. Yöneticilerin
öğretmenlere yetki aktarması, sınıfları ziyaret etmesi, eleştiriye açık
olmaları öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık algılarını etkileyebilmektedir.
Yöneticilerin öncelikle kendilerinin gelişime açık olmaları, sorun odaklı
olmaktan çok çözüm odaklı olmaları, okulda öğretmenlerin yaptıkları
hatalardan çok, iyi ve olumlu davranışlara odaklanmaları gerekmektedir
(Oğuz, 2011). Genel olarak eğitim kurumlarında yaşanan sorunların
nedenleri arasında okul yöneticisinin liderlik stilinin önemli bir etken
olduğu söylenebilir (Cemaloğlu ve Okcu, 2012).
Eğitim yönetimi literatürü incelendiğinde liderlik konusunun bu
literatür içerisinde çok geniş bir yer tuttuğu görülmektedir. Son yıllarda
sosyoekonomik, politik ve teknolojik alanlarda meydana gelen ve okulların
yapı ve isleyişini önemli ölçüde etkileyen değişme ve gelimseler, bu alanda
yapılan çalışmaların belirgin bir şekilde artmasına neden olmuştur. Gerek
eğitim yönetimi sorumluluğunu üstlenen kişi ve makamların, gerekse
eğitim yönetimi alanında araştırma yapan bilim adamlarının çağdaş okul
müdürlerinin liderlik standartlarını belirlemeye dönük gayretleri altında
yatan temel nedenlerden birisi, okul müdürünün çağdaş etkili okulun
yaratılmasında en önemli öğe olmasıdır (Gümüseli, 2001).
Okul yöneticilerinin liderlik davranışları ve özellikleri acısından yeterli
düzeyde olmaması, değişimin önünde bir engel oluşturabilir. Okul
1
İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
2
Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Rehberlik ve Psikolojik
Danışmanlık ABD,
[email protected]
Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerini Algılamanın ve Bazı Kişisel Değişkenlerin
Öğretmenlerin Yaşam Doyumu ve Evlilik Doyumu Üzerindeki Etkisi
238
yöneticilerinin dönüşümü sağlamada etkili olmaları için liderlik becerilerini
kazanmaları hem de uygulamaya dönüştürmeleri gerekir (Cemaloğlu
ve Okcu, 2012). Okul yöneticilerinin sergilemiş oldukları etkili liderlik
özellikleri, okulun öğretmenlerin ve öğrencilerin başarısını da olumlu
yönde etkilemektedir (Buluç, 2009).
Bir lider olarak okul müdürleri yönettikleri kurumları başarıya ulaştırmayı
hedefliyorlarsa, başta öğretmenler olmak üzere, birlikte çalıştıkları tüm
bireylerin ihtiyaçlarının farkında olmalı ve bu ihtiyaçların doyurulması
hususunda azami gayreti sarf etmelidirler (Yılmaz ve Boğa Ceylan, 2011).
Okulda, liderler ile birlikte çalışan öğretmenlerin performansı da önemlidir.
Son yıllarda yapılan çalışmalar okulda öğretmenlerin performansını
yükseltmede iş doyumu, örgüt kültürü, örgüt yapısı, etik, örgütsel sağlık vb.
faktörlerin etkili olduğunu göstermektedir. Öğretmenlerin yaptıkları işten
doyum almaları ise okul yöneticisinin liderlik stili ile yakından ilgilidir.
Okul yöneticilerinin sergilemiş oldukları etkili liderlik özellikleri, okulun
öğretmenlerin başarısını da olumlu yönde etkilemektedir (Buluç, 2009).
Bütün bu açıklamalar bize göstermiştir ki okul yöneticilerinin okul içerisinde
gösterdikleri liderlik davranışları okulda çalışan her düzeydeki personel
üzerinde olumlu etkiler bırakacaktır. Öğretmenlerin yapmış oldukları işten
aldıkları doyumun düzeyinde de bir artış olabilir. Öğretmenin yaptığı işten
doyum alması ise onun evlilik ve yaşam doyumunu etkileyebilecektir.
Okul müdürlerinin sergilemiş oldukları liderlik stillerinin öğretmenlerin
iş doyumuna etkisi üzerine birçok çalışma yapılmasına rağmen evlilik
doyumu ve yaşam doyumuna etkisi ile ilgili bir araştırma yapılmamıştır.
Araştırma, okul müdürlerinin liderlik stillerini (sürdürümcü ve dönüşümcü)
algılamanın, cinsiyetin, yaşın, öğretmenlik mesleğini sevmenin ve okul
müdürünü sevmenin öğretmenlerin yaşam doyumu düzeyleri ve evlilik
doyumu düzeyleri üzerindeki etkisini incelemeye yönelik olarak yapılmış
olan betimsel bir çalışmadır. Araştırma evrenini; 2013-2014 Eğitim Öğretim yılında, İstanbul İli Eyüp, Gaziosmanpaşa, Sultangazi ve Şişli
İlçelerinde kamu okullarında ( ilkokul, ortaokul ve lise) görev yapan
10.163 öğretmen oluşmaktadır. Belirtilen evrende tesadüfî örneklem
yöntemi kullanılarak evli 305 öğretmen araştırmanın örneklemini
oluşturmuştur Araştırmada gerekli verileri elde etmek için “Liderlik
Tülay SARIDEMİR, Doç. Dr. Fulya YÜKSEL-ŞAHİN
Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı - 2017 (237-241) 239
Stilleri Ölçeği”, “Yaşam Doyumu Ölçeği”, “Evlilik Yaşamı Ölçeği” ve
“Kişisel Bilgiler Formu” kullanılmıştır. Verilerin toplanması amacı ile
ölçekler öğretmenlere uygulanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde SPSS
Paket Programı’ndan yararlanılmıştır. Araştırmada, öğretmenlerin yaşam
doyumu düzeylerinin ve evlilik doyumu düzeylerinin okul müdürlerinin
liderlik stillerini algılamalarına, cinsiyete, yaşa, öğretmenlik mesleğini
sevmeye ve okul müdürünü sevmeye göre anlamlı bir farklılık gösterip
göstermediğini belirleyebilmek için MANOVA, t-testi, Kruskal-Wallis H
Tekniği, Mann-Whitney U Tekniği kullanılmıştır.
Araştırmanın sonucunda, okul müdürlerinin liderlik stillerini sürdürümcü
liderlik stili olarak algılayan öğretmenlerin evlilik doyum düzeyleri
yüksek çıkmıştır. Ayrıca, araştırma sonucunda, okul müdürlerinin liderlik
stillerini dönüşümcü liderlik stili olarak algılayan öğretmenlerin de yaşam
doyum düzeyleri yüksek çıkmıştır. Okul müdürünün liderlik stilini yüksek
sürdürümcü liderlik stili olarak algılayan öğretmenlerin evlilik doyum
düzeyi, düşük sürdürümcü liderlik stili olarak algılayan öğretmenlerin
evlilik doyum düzeyinden anlamlı düzeyde yüksek çıkmıştır. Okul
müdürünün liderlik stilini yüksek dönüşümcü liderlik stili olarak algılayan
öğretmenlerin yaşam doyum düzeyi, düşük dönüşümcü liderlik stili olarak
algılayan öğretmenlerin yaşam doyum düzeyinden anlamlı düzeyde
yüksek çıkmıştır.
Araştırmada, öğretmenlerin cinsiyetinin, yaşının, öğretmenlik mesleğini
sevmenin ve okul müdürünü sevmenin yaşam doyumu ve evlilik doyumu
düzeyi üzerindeki etkisine bakıldığında, araştırmanın sonucunda,
öğretmenlerin cinsiyetinin yaşam doyumu ve evlilik doyumu düzeyi
üzerindeki etkisi anlamlı çıkmamıştır.
Araştırmanın sonucunda, öğretmenlerin yaşının yaşam doyumu ve evlilik
doyumu düzeyi üzerindeki etkisi anlamlı çıkmıştır. Yaşı 30 yaş ve altında
olan öğretmenlerin yaşam doyumu düzeyleri, yaşı 41-50 ve 51 ve üstü
olan öğretmenlerin yaşam doyumu düzeylerinden anlamlı düzeyde
yüksek çıkmıştır. Bu bulgu, yaş düzeyi arttıkça yaşam doyumu düzeyinin
düştüğünü göstermektedir.
Yaşı 30 yaş ve altında olan öğretmenlerin evlilik doyumu düzeyleri, yaşı
Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerini Algılamanın ve Bazı Kişisel Değişkenlerin
Öğretmenlerin Yaşam Doyumu ve Evlilik Doyumu Üzerindeki Etkisi
240
31-40 ve 41-50 olan öğretmenlerin evlilik doyumu düzeylerinden anlamlı
düzeyde yüksek çıkmıştır. Bu bulgu, yaş düzeyi arttıkça evlilik doyumu
düzeyinin düştüğünü göstermektedir.
Araştırmanın sonucunda, öğretmenlerin öğretmenlik mesleğini
sevmelerinin yaşam doyumu ve evlilik doyumu düzeyi üzerindeki etkisi
anlamlı çıkmıştır. Öğretmenlik mesleğini seven öğretmenlerin yaşam
doyumu düzeyleri, öğretmenlik mesleğini sevmeyen öğretmenlerinkinden
anlamlı düzeyde yüksek çıkmıştır. Ayrıca araştırmanın sonucunda,
mesleğini seven öğretmenlerin evlilik doyumu düzeyleri, öğretmenlik
mesleğini sevmeyen öğretmenlerinkinden anlamlı düzeyde yüksek
çıkmıştır.
Araştırmanın sonucunda, öğretmenlerin yöneticilerini sevmelerinin yaşam
doyumu üzerindeki etkisi anlamlı çıkmamıştır. Ancak, öğretmenlerin
yöneticilerini sevmelerinin evlilik doyumu üzerindeki etkisi anlamlı çıkmıştır.
Yöneticilerini seven öğretmenlerin evlilik doyumu düzeyleri, yöneticilerini
sevmeyen öğretmenlerinkinden anlamlı düzeyde yüksek çıkmıştır.