İŞLETMELERDE ÇALIŞAN HİLELERİNİN TESPİTİ, ORTAYA ÇIKARILMASI VE ÖNLENMESİ

Abstract

İnsan davranışlarını yöneten faktörleri açıklamaya yarayan en önemli dürtülerden biri “kendini gerçekleştirme” dürtüsü olup, bu dürtüler toplumun baskısı sebebiyle ego tarafından devamlı kontrol altında tutulmaktadır. Bireyler her ne kadar dürtülerini kontrol altında tutup toplumda ahlak kuralları çerçevesinde yaşamaya çalışsa da; günümüz çalışma hayatında işletmelerin çalışanları tarafından gerçekleştirilen birçok hile eylemleri ile karşı karşıya kaldığı görülmektedir. İşletmelerde çalışanlar tarafından yapılan bu hileler, son zamanlarda artan ve yaşanan hile olayları ile birlikte gündemde daha çok adından söz ettirmeye başlamıştır. İşletme içerisinde ücret karşılığında görev yapan çalışanın; görev ve yetkilerini aşıp işletme varlıklarını kendi çıkarları doğrultusunda kullanarak, haksız kazanç elde ederek, çalıştığı şirketi dolandırarak, işletmedeki yetkilerini kötüye kullanarak, işletmeye hem maddi hem de manevi zararlar vermesi ve suç teşkil edecek eylemlerde bulunması çalışan hileleri olarak adlandırılır. Son zamanlarda gerçekleşen çalışan hilelerinin, işletmelere, işletmedeki diğer çalışanlara, işletme ile çalışan üçüncü kişilere, dolayısıyla ülke ekonomilerine verdikleri zararların gittikçe ciddi boyutlara ulaştığı görülmektedir. Ayrıca hileye maruz kalan işletmelerin birçoğu; hileleri ortaya çıkarmak için hiçbir çaba sarf etmeden, hile eylemini derinlemesine araştırmadan, ne yazık ki üstünü kapatmaktadırlar. İşletmelerde çalışan hilelerinin önlenmesinde en büyük görev yöneticilere düşmekle beraber, yöneticilerin hile konusunda sistematik bir yaklaşımı benimsemeleri ve uygulamaları gerekmektedir. Yöneticilerin söz konusu uygulamalar neticesinde katlandıkları hileyi önleme maliyetinin, hileyi ortaya çıkarma maliyetinden çok daha az olmasından dolayı, işletmelerini önemli derecede tasarruf ettirdiklerini de ifade etmek mümkündür. Yukarıda yer alan tüm açıklamalar neticesinde işletmelerin hayati fonksiyonlarını hedef alan çalışan hileleri teorik olarak ve genel bir literatür taraması yapılarak incelenmiştir. Yapılan bu çalışma ile çalışan hileleri hakkında ayrıntılı bir araştırma ortaya koymak ve bu araştırma sayesinde işletmelere, yatırımcılara, işletme ile yakından ilgili üçüncü kişiler ile dolaylı olarak ödenecek vergiler sebebiyle devlet kuruluşlarına, çalışan hileleri hakkında ışık tutmaya çalışılmıştır. Çalışma sırasında çalışan hileleri ile ilgili istatistiki araştırmalar ile örnek hile olaylarına da yer verilerek tez konusunun daha iyi kavranılması hedeflenmiştir.